ტრანსკრიფცია; ტრანსლაცია; პოსტტრანსლაციური პროცესინგი; კეპირება და პოლიადენილიზაცია; რნმ-სპლაისინგი; ალტერნატიული სპლაისინგი; ცენტრალური დოგმა: დნმ→რნმ→ცილა;

 ტრანსკრიფცია 

დნმ-ის მატრიცადან რნმ-ის სინთეზს ტრანსკრიფცია ეწოდება. ამ რნმ-ს კი ინფორმაციული რნმ (ი-რნმ).   გადაიწერება არა მთლიანი მოლეკულა, არამედ მხოლოდ ერთი  გენი. ტრანსკრიფციის დაწყებას უზრუნველყოფს რნმ-პოლიმერაზა.  ი-რნმ–ის სინთეზი  5′–3′ მიმართულებით ხდება, მაშინ, როცა ტრანსკრირებადი გენის წაკითხვა 3′–5′ მიმართულებით მიმდინარეობს. აქედან გამომდინარე, 5′–3′ მიმართულების ჯაჭვს  არატრანსკრირებად ძაფს უწოდებენ, ხოლო  3′–5′ მიმართულებისას ტრანსკრირებადს.

ვინდაიდან და რადგანაც, სინთეზირებული ი-რნმ პოლარობით და ფუძეთა მიმდევრობით (ერთი განსხვავებით, რომ თიმინი (T) აქ ჩანაცვლებულია ურაცილით (U)) შეესაბამება 5′–3′ მიმართულების  ნუკლეოტიდურ ჯაჭვს, მას ”მაკოდირებელ” ძაფს ან დნმ-ის ”სენს ძაფს” (შინაარსიან ძაფს) უწოდებენ. დნმ-ის არატრანსკრირებად  3′–5′ მიმართულების ჯაჭვს კი ”არამაკოდირებელ” ან ”ანტი-სენს ძაფს” (უშნაარსო ძაფს).

ტრანსკრიფცია გრძელდება მანამ, სანამ არ გადაიწერება როგორც ინტრონები, ასევე ეგზონები და დასრულდება ქრომოსომის უბანში, რომელიც საბოლოო ჯამში მომწიფებული ი-რნმ–ის 3′ ბოლოს შეესაბამება.



 ტრანსლაცია 

ი-რნმ–ს ინფორმაცია ბირთვიდან ციტოპლაზმაში მიაქვს, სადაც მისი თანამიმდევრობა დეკოდირდება, ანუ განიცდის ტრანსლაციას.  ტრანსლაცია ციტოპლაზმურ ორგანელებზე - რიბოსომებზე მიმდინარეობს. რობოსომა შედგება მრავალი სხვადასხვა სახის სტრუქტურული ცილისგან და მასთან ასოცირებული სპეციალიზებული რნმ-ისგან, რომელსაც  რიბოსომული რნმ (რ-რნმ)  ეწოდება. ტრანსლაციაში მონაწილეობს კიდევ მესამე ტიპის, ე.წ. ტრანსპორტული რნმ (ტ-რნმ). მისი ფუნქციაა მიაცუნცულოს ამინომჟავა რნმ-ის მატრიცის სათანადო უბანთან, სადაც მოხდება მისი ჩართვა მზარდ პოლიპეპტიდურ ჯაჭვში.



 პოსტ-ტრანსლაციური პროცესინგი 


პოლიპეპტიდური ჯაჭვი, რომელიც პირველადი ტრანსლაციის პროდუქტია, დაიხვევა, წარმოქმნის ქიმიურ ბმებს და ფორმირდება სამგანზომილებიან სტრუქტურად. ამას ეწოდება პოსტტრანსლაციურ მოდიფიკაცია, ანუ პოსტტრანსლაციური პროცესინგი.




 კეპირება და პოლიადენილიზაცია 

ტრანსკრიფციის დროს ი.რნმ-ს 5′ პრიმ ბოლოზე (ანუ რომელი ბოლოდანაც იწყება ტრანსკრიფცია) ემატება სპეციფიკური ენზიმი ,,კეპი”.  სწორედ ამ პროცესს ეწოდება კეპირება. პოლიადენილიზაცია კი რნმ-ს  3′პრიმ ბოლოზე ენზიმ ”პოლი-A”-ს დამატებას გულისხმობს. 

კეპირება და პოლიადენილიზაცია უზრუნველყოფს რნმ-ის სტაბილურობას და პროტექციას.


 რნმ-სპლაისინგი; ალტერნატიული სპლაისინგი 

ტრანსკრიპციის შემდეგ წარმოიქმნება პრე-ინფორმაციული რნმ. იგი ჯერ კიდევ საჭიროებს გარკვეულ მოდიფიკაციას. ი-რნმ-ის ფუნქციური აქტივობისთვის საჭიროა მხოლოდ ეგზონების კოდი, ამიტომ ხდება მისგან ინტრონების კოდის ამოჭრა. ამას რნმ-ის სპლაისინგი ეწოდება. ამოჭრის შემდეგ ხდება დარჩენილი ი-რნმ-ის ნაწილების – ეგზონების  შეერთება.

შესაძლებელია სპლაისინგი სხვადასხვა გზებით წარიმართოს, რაც ეგზონების სხვადასხვაგვარ შეკავშირებასა და ინტრონზე ზემოქმედების სხვადასხვა ვარიანტებს გულისხმობს. ეს გახლავთ ალტერნატიული სპლაისინგი.

 ცენტრალური დოგმა: დნმ→რნმ→ცილა 

დნმ-ი ➺ განსაზღვრავს რნმ-ის სინთეზს და მის ნუკლეოტიდურ თანამიმდევრობას. 
რნმ-ი ➺ ცილების სინთეზს და ამინომჟავების თანამიმდევრობას. 
სპეციფიკური  ცილები ➺ მონაწილეობენ დნმ-ისა და რნმ-ის სინთეზსა და მეტაბოლიზმში. 
ინფორმაციის ამ სახით გადაცემას ცენტრალური დოგმა ეწოდება.