ხველა, მისი სახეები, წარმოქმნის მექანიზმი

სასუნთქი სისტემის დაავადებების არსებობის შემთხვევაში, ადამიანი

ტკივილი გულმკერდის არეში, მისი სახეები და წარმოქმნის მექანიზმი

სასუნთქი სისტემის დაავადებების არსებობის შემთხვევაში, ადამიანი შეიძლება უჩიოდეს:

• ტკივილს გულმკერდის არეში
• ხველას
• სუნთქვის გაძნელებას
• გულის ფრიალს
• სხეულის ტემპერატურის მომატებას

ენერგეტიკული პროცესების დარღვევა უჯრედში

უჯრედში მიმდინარე პროცესების ენერგეტიკული უზრუნველყოფის დარღვევა ხშირად წამყვან როლს თამაშობს უჯრედის ალტერაციაში. 

ამ დროს ხდება:

1. ატფ-ის რესინთეზის პროცესების ინტენსივობის და/ან ეფექტურობის დაქვეითება

2. ატფ-ის ტრანსპორტის მოშლა

3. ატფ-ის ენერგიის მოხმარების დარღვევა. 

ენერგეტიკული პროცესების დარღვევა იწვევს მემბრანების და მათი ფერმენტული სისტემების დაზიანებას, წყლისა და იონების დისბალანსს, უჯრედის ფუნქციათა რეგულაციის მოშლას. 

უჯრედის დაზიანების ზოგადი მექანიზმები, უჯრედის დამაზიანებელი ფაქტორები

უჯრედის დაზიანების მოლეკულური მექანიზმები რთული და კომპლექსურია.
დღეისათვის ცნობილია მრავალი უჯრედის დამაზიანებელი ფაქტორი. უჯრედის დაზიანების საბოლოო ეფექტი დამოკიდებულია დაზიანების ხარისხზე, ხანგრძლივოობზე, ძალაზე, უჯრედის თვისებებზე, მისი ადაპტაციური მექანიზმების მდგომარეობაზე. ჩვეულებრივ, უჯრედის ერთი, რომელიმე ორგანელას, ან ერთი რომელიმე ფუნქციის დარღვევა არ რჩება იზოლირებული. 
როგორც წესი, მას მოჰყვება სხვა სტრუქტურების და ფუნქციების დარღვევათა ჯაჭვი,

უჯერდის ნეკროზი, აპოპტოზი; მათი განვითარების მექანიზმი

უჯრედი იღუპება, როგორც პათოლოგიური, ისე ფიზიოლოგიური მდგომარეობის დროს.

გამოყოფენ უჯრედის ორი სახის სიკვდილს: აპოპტოზს და ნეკროზს. ნეკროზი - დაზიანებული უჯრედის შეუქცევადი სიკვდილია. ნეკროზს წინ უსწრებს პარანეკროზი  (შექცევადი სტრუქტურული და მეტაბოლური ცვლილებები უჯრედში) და ნეკრობიოზი. ნეკრობიოზის დროს უჯრედში განვითარებული შეუქცევადი  ცვლილებები იწვევენ ნეკროზს. ნეკროზული უჯრედი განიცდის დესტრუქციულ ლიზისს. 

უჯრედის დაზიანების ტიპობრივი ფორმები, დისტროფია, დისპლაზია

უჯრედი არის ორგანიზმის უმცირესი თვითრეგულირებადი სტრუქტურულ-ფუნქციური ერთეული. მასში მიმდინარე პროცესები საფუძვლად უდევს ქსოვილების, ორგანოების ფუნქციონირებას.

უჯრედის დაზიანება არის უჯრედის ფუნქციის, მისი ფიზიკურ-ქიმიური თვისებების და მეტაბოლიზმის დარღვევა, რომელიც გრძელდება პათოლოგიური აგენტის მოქმედების შეწყვეტის შემდეგაც. უჯრედის დაზიანების გამო ირღვევა ურთიერთქმედება როგორც თვით უჯრედის კომპონენტებს, ასევე უჯრედებს შორის, რაც იწვევს ცვლილებებს ორგანოებში და ორგანოთა სისტემებში. დაზიანება უჯრედში მრავალფეროვან ცხვლილებებს იწვევს.

ადგილობრივი და გენერალიზებული რეაქციები; სპეციფიკური და არასპეციფიკური მოვლენები

• ადგილობრივი და გენერალიზებული რეაქციები.

დაავადების პათოგენეზის ანალიზისთვის აუცილებელია პათოლოგიაში ზოგადს და ადგილობრივს შორის ურთიერთთანაფარდობის სწორი გააზრება. 

მაგ: ფურუნკული (ძრმაგარა) ვითარდება მხოლოდ თმის ფოლიკულში და ექვემდებარება ადგილობრივ მკურნალობას. ამ პროცესს ადგილობრივად მიიჩნევენ. მაგრამ, თუ ფურუნკული რომელიმე ზოგადი ავადმყოფობის ადგილობრივი გამოვლინებაა (მაგ. შაქრიანი დიაბეტის), მაშინ საჭიროა ბრძოლა ზოგად ავადმყოფობასთან, რადგან ასეთ შემთხვევაში ადგილობრივი ჩარევა ნაკლებად ეფექტური იქნება. 

მთლიან ორგანიზმში, აბსოლუტურად ლოკალური პათოლოგიური პროცესი არ არსებობს, რადგან პროცესში, მეტ-ნაკლებად, მთლიანი ორგანიზმი ჩაერთვება. 

პათოგენეზი; მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი და მანკიერი წრე

● პათოგენეზი

პათოგენეზი (Pathos-ტანჯვა Genesis-წარმოშობა) - სწავლებაა დაავადების პათოლოგიური პროცესბის წარმოშობის, მიმდინარეობისა და გამოსავალის მექქნიზმის შესახებ. კერძო პათოგენეზი შეისწავლის კონკრეტულ ნოზოლოგიურ ფორმებს. ზოგადი პათოგენეზი კი პათოლოგიურ პროცესს და დაავადების ჯგუფებს (ინფექციური დაავადებები, მემკვიდრეობითი დაავადებები და სხვ.)

● მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი

ზოგჯერ, პირველადი დაზიანების შედეგი ახალი დაზიანების წყარო ხდება, რომელიც თავის მხრივ შემდგომ დაზიანებას იწვევს. ამგვარად, პროცესში ერთვება მეორე, მესამე, მეოთხე და ა.შ რიგის პათოგენეზური ფაქტორები. იქმნება მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის რთული ჯაჭვი.

ეტიოლოგია; მონოკაუზალიზმი; კონდიციონალიზმი; თანამედროვე შეხედულება; ფროიდის ფსიქოანალიზის თეორია

ეტიოლოგია არის სწავლება დაავადების წარმოშობის მიზეზების, მისი აღმოცენების და პირობების შესახებ. დაავადების გამომწვევი მიზეზების შესახებ, მეცნიერების განვითარების სხვადასხვა დონეზე ყალიბდებოდა განსხვავებული აზრები.

მონოკაუზალიზმი - XIX-საუკუნის ბოლოს ჩამოყალიბდა. ამ ტეორიის მიხედვით დაავადებას, მისი მხოლოდ ერთი გამომწვევი მიზეზი აქვს და არ არსებობს ორგანიზმზე სხვა ფაქტორების ზეგავლენა, რომლებმაც შეიძლება ხელი შეუწყონ ან შეუშალონ დაავადების მიზეზის მოქმედებას.

კონდიციონალიზმი - ჩამოყალიბდა XX საუკუნეში, ფერვორნის მიერ. ამ თეორიის მიხედვით, დაავადება მრავალი პირობის ურთიერთშერწყმის შედეგია, ყველა პირობა თანაბარმნიშვნელოვანია და არ არსებობს კონკრეტულად ერთი მთავარი პირობა, მიზეზი, რმელიც ავადმყოფობის ძირითადი გამომწვევია.

საშვილოსნოს ყელის ფონური დაავადებები

რეანიმაცია და პოსტრეანიმაციული პათოლოგია

● რეანიმაცია

რეანიმაციული (re-ახლიდან anima-სული) ღონისძიებების ერთობლიობა მიმართულია სუნთქვისა და სისხლის მიმოქცევის აღდგენისკენ.

პათოლოგიური რეაქცია, პათოლოგიური პროცესი და პათოლოგიური მდგომარეობა

● პათოლოგიური რეაქცია

პათოლოგიური რეაქცია არის ორგანიზმის არაადეკვატური, ჭარბი პასუხი გაღიზიანებაზე. გაღიზიანების მოხსნის შემდეგ რეაქცია წყდება. 

● პათოლოგიური პროცესი

ხშირად, ორგანიზმის ძირითადი ფიზიოლოგიური ფუნქციების შენარჩუნების ფონზე ირღვევა მასში ამა თუ იმ ნაწილის სტრუქტურა და ფუნქცია, ე.ი ვითარდება არა გენერალიზებული, არამედ ლოკალური ხასიათის ცვლილება. ასეთ შემთხვევაში, საქმე გვაქვს არა დაავადებასთან, არამედ პათოლოგიურ პროცესთან.

სიკვდილი

ტერმინალური მდგომარეობა - არის ორგანიზმის კვდომის პროცესი, რომლის დროსაც სიცოცხლის შეწყვეტა ხდება თანდათან, ეტაპობრივად, უეცარი სიკვდილის დროსაც კი. 

სიკვდილი - კვდომის პროცესის დამამთავრებელი სტადიაა.

რემისია; რეციდივი; გართულება; ტერმინალური მდგომარეობა

რემისია (Remissio - შემცირება, შესუსტება)  - ავადმყოფური მდგომარეობის დროებითი გაუმჯობესება, ნაწილობრივი უკუგანვითარება ან სრული გაქრობა. როგორც წესი, რემისია იცვლება რეციდივით. (Recidives - განმეორებადი). რემისია შეიძლება განვითარდეს სპონტანურად, ან მკურნალობის შედეგად, სრული გამოჯანმრთელების გარეშე. რეციდივის დროს დაავადების კლინიკური სურათი მეორდება, მაგრამ ზოგ შემთხვევაში მისგან სრულიად განსხვავებული გამოვლენაც არის შესაძლებელი.

გართულება (Complicatio) არის მიმდინარე პათოლოგიური პროცესის დამამძიმებელი მოვლენა, რომელიც უკავშირდება ძირითად დაავადებას და ამძიმებს მის მიმდინარეობას. გართულებას აგრეთვე მიაკუთვნებენ იმ დარღვევებსაც, რომლებიც შეიძლება განვითრადეს სხვადასხვა მანიპულაციებისა და მედიკამენტური თერაპიის შედეგად. (ე.წ. იატროგენები)

ტერმინალური მდგომარეობა - არის ორგანიზმის კვდომის პროცესი, რომლის დროსაც სიცოცხლის შეწყვეტა ხდება ეტაპობრივად, თანდათან, უეცარი სიკვდილის დროსაც კი.

ქირურგიის განვითარების ისტორია საქართველოში

დაავადების განვითარების სტადიები

დაავადების განვითარებაში გამოყოფენ 4 სტადიას:

1. ლატენტური პერიოდი – გამომწვევი მიზეზის ზემოქმედებიდან დაავადების პირველი კლინიკური ნიშნის გამოვლინებამდე. ლატენტური პერიოდი შეიძლება იყოს

დაავადებათა კლასიფიკაცია, ნომენკლატურა

დაავადებათა კლასიფიკაცია გულისხმობს დაავადებათა და პათოლოგიურ პროცესთა ჯგუფებად დაყოფას, სხვადასხვა კრიტერიუმების საფუძველზე.

1. ეტიოლოგიის მიხედვით:

• ინფექციური
• მემკვიდრეობითი
• რადიაციული დაზიანებები
• ტრავმები
• მოწამვლით გამოწვეული
• და სხვ.

2. ლოკალიზაციისა და ანატომიურ–ფუნქციური ნიშნის მიხედვით:

ჯანმრთელობა და დაავადება; ''ნორმა'' და ''ჯანმრთელობა''

 ● ჯანმრთელობა

ძველი განმარტება: ჯანმრთელობა არის ფიზიკური, ფსიქიკური და სოციალური კეთილდღეობა და არა ავადმყოფობის არარსებობა.


ახალი განმარტება: ჯანმრთელობა არის ჰარმონიული დამოკიდებულება ორგანიზმსა და გარემოს შორის ადაპტაციის საფუძველზე, რომლის დროსაც შენარჩუნებულია ჰომეოსტაზი, ორგანოების და სისტემების ცხოველქმედება ნორმალურია და ადამიანი შრომისუნარიანია.